φράγμα υγρής απόθεσης τελμάτων, του απορρίμματος της
επεξεργασίας του
μεταλλεύματος, γεγονός το οποίο είχε ως αποτέλεσμα τεράστιος όγκος λάσπης που
συγκρατούνταν από το φράγμα να διαχυθεί κατάντη και να σαρώσει μεγάλη έκταση,
προκαλώντας το θάνατο δεκάδων ανθρώπων, υλικές ζημιές και περιβαλλοντική
επιβάρυνση της περιοχής.
Λαμβάνοντας υπόψη ότι η αστοχία του εν λόγω φράγματος υγρής απόθεσης
απορρίμματος επεξεργασίας σιδηρομεταλλεύματος στη Βραζιλία, προκάλεσε
ενδεχομένως την ανησυχία ορισμένων και ως προς τα φράγματα που προβλέπεται να
κατασκευαστούν στην ΒΑ Χαλκιδική, στα πλαίσια της λειτουργίας των μεταλλείων
μεικτών θειούχων και χαλκού, τα οποία όμως δεν είναι υγρής απόθεσης αλλά ξηρής
απόθεσης, θα βοηθούσε να περιγραφεί η θεμελιώδης διαφορά μεταξύ των
φραγμάτων υγρής απόθεσης και των φραγμάτων ξηρής απόθεσης, προκειμένου
να καταστεί σαφές και να τεκμηριωθεί ότι δεν υφίσταται ο κίνδυνος που εκδηλώθηκε
στη Βραζιλία ή και σε άλλες περιπτώσεις αστοχίας φραγμάτων υγρής απόθεσης.
Συγκεκριμένα, στα πλαίσια της μεταλλευτικής δραστηριότητας, το υλικό που
εξορύσσεται από το υπέδαφος, το μετάλλευμα, το οποίο είναι σε στερεή κατάσταση,
υπόκειται σε κατάλληλη μηχανική επεξεργασία θραύσης και μετατρέπεται σε ρευστή
κατάσταση με προσθήκη σημαντικών ποσοτήτων νερού, προκειμένου να καταστεί
δυνατός ο διαχωρισμός των χρήσιμων συστατικών, με οικονομικό ενδιαφέρον, από τα
άχρηστα υλικά, χωρίς οικονομικό ενδιαφέρον. Το αποτέλεσμα της εν λόγω
επεξεργασίας του μεταλλεύματος, γνωστής ως διαδικασία εμπλουτισμού, είναι η
παραγωγή συμπυκνώματος μεταλλικών στοιχείων, το οποίο αξιοποιείται περαιτέρω
στη βιομηχανία, και του απορρίμματος στείρων υλικών, το οποίο μεταφέρεται προς
απόρριψη και απόθεση σε κατάλληλους χώρους, πλησίον του μεταλλείου.
Το απόρριμμα στείρων υλικών που προκύπτει από τη διαδικασία εμπλουτισμού και
είναι προς απόθεση, βρίσκεται σε ρευστή κατάσταση, είναι ένα υδαρές, ρευστό υλικό,
μείγμα νερού και στερεών, υπό μορφή λεπτόρευστης λάσπης. Η λεπτόρευστη αυτή
λάσπη αποτίθετο στο παρελθόν σε κοιλότητες του φυσικού αναγλύφου, φυσικές ή
τεχνητές, σχηματίζοντας τις γνωστές στη μεταλλευτική λίμνες τελμάτων. Εξαιτίας
της ρευστής κατάστασης και των μειωμένων χαρακτηριστικών σταθερότητας του
απορρίμματος στείρων, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι οι λίμνες τελμάτων συχνά
σχηματίζονταν με παράλληλη δημιουργία φραγμάτων, τα οποία ανυψώνονταν
προοδευτικά, ανάλογα με τις ανάγκες και την επέκταση της εκμετάλλευσης του
κοιτάσματος, με πλημμελή ή και ανύπαρκτο σχεδιασμό και μελέτη, προκαλούνται σε
ορισμένες περιπτώσεις αστοχίες τέτοιων κατασκευών, οι οποίες έχουν ως
αποτέλεσμα την εκροή και τη διάχυση της λεπτόρευστης λάσπης, του τέλματος, στα
κατάντη του χώρου απόθεσης, με σοβαρές συνέπειες στο περιβάλλον, ενώ αρκετές
φορές υπάρχουν και ανθρώπινα θύματα. Οι εν λόγω αποθέσεις των απορριμμάτων
στείρων, σε ρευστή κατάσταση, αποτελούν τις υγρές αποθέσεις στείρων και κατ’
επέκταση τα φράγματα που τα συγκρατούν είναι τα φράγματα υγρής απόθεσης, όπως
αυτό που πρόσφατα αστόχησε στη Βραζιλία.
Η ανωτέρω προβληματική κατάσταση, η οποία αφορά στα φράγματα υγρής
απόθεσης, είναι μία πραγματικότητα στη μεταλλευτική δραστηριότητα, διεθνώς, η
οποία προβλημάτισε και απασχόλησε την επιστημονική κοινότητα, σε διεθνές
επίπεδο. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι έχει πραγματοποιηθεί σημαντικός αριθμός
επιστημονικών μεταλλευτικών συνεδρίων και έχουν αναλυθεί τεχνικά όλες οι
περιπτώσεις αστοχίας, προκειμένου να εντοπισθούν τα αίτια και να αντιμετωπισθούν
κατάλληλα, προς επίλυση αυτού του προβλήματος και προς αποφυγή στο μέλλον
ανάλογων δυσάρεστων και μη αποδεκτών, περιβαλλοντικά και κοινωνικά,
καταστάσεων.
Προς αντιμετώπιση του προβλήματος αστοχίας των φραγμάτων υγρής απόθεσης, και
των παραγόμενων περιβαλλοντικών και κοινωνικών προβλημάτων, αναπτύχθηκε τα
τελευταία χρόνια η τεχνολογία ξηρής απόθεσης του απορρίμματος στείρων της
διαδικασίας εμπλουτισμού του μεταλλεύματος. Η τεχνολογία ξηρής απόθεσης
βασίζεται στην απλή αρχή της μετατροπής του προς απόθεση απορρίμματος στείρων
της διαδικασίας εμπλουτισμού, από ρευστή κατάσταση, σε στερεή, αφαιρώντας με
μηχανικό τρόπο το νερό που περιέχεται σε αυτό. Συγκεκριμένα, το απόρριμμα
στείρων που προκύπτει από τη διαδικασία του εμπλουτισμού και βρίσκεται σε ρευστή
κατάσταση, ως μείγμα νερού και στερεών, δεν αποτίθεται πλέον ως έχει, όπως
γινόταν παλαιότερα, αλλά υποβάλλεται σε περαιτέρω μηχανική επεξεργασία
αφαίρεσης του νερού που περιέχεται σε αυτό, σε εγκαταστάσεις οι οποίες λέγονται
φιλτρόπρεσσες, με αποτέλεσμα να μετατρέπεται σε στερεή κατάσταση. Το στερεής
κατάστασης υλικό που προκύπτει μετά και από αυτή, την επιπρόσθετη διαδικασία
αφύγρανσης του απορρίμματος στείρων του εμπλουτισμού, είναι αυτό που αποτίθεται
πλέον στους χώρους απόθεσης, υπό στερεή μορφή και σε κοκκομετρία άμμου. Οι
χώροι απόθεσης που σχηματίζονται με την απόθεση του απορρίμματος στείρων υπό
στερεή κατάσταση, σε συνδυασμό με τα κατάλληλα μελετημένα φράγματα
εγκιβωτισμού τους, αποτελούν τα φράγματα ξηρής απόθεσης, τα οποία διαφέρουν
σημαντικά και ουσιαστικά από τα φράγματα υγρής απόθεσης, αφού εγκιβωτίζουν και
εξασφαλίζουν υλικό σε στερεή κατάσταση και όχι σε υγρή.
Δεδομένου ότι το υλικό που αποτίθεται στα φράγματα ξηρής απόθεσης είναι σε
στερεή κατάσταση, δεν υφίσταται κανένας κίνδυνος εκροής και διάχυσης του υλικού
αυτού, από τη θέση απόθεσής του προς τα κατάντη, σε περίπτωση αστοχίας του
φράγματος εγκιβωτισμού τους, όπως συμβαίνει στα φράγματα υγρής απόθεσης. Όλοι
καταλαβαίνουμε ότι είναι εντελώς διαφορετικό να αποθηκεύεις ένα στερεό υλικό,
από το να αποθηκεύεις ένα ρευστό υλικό.
Θα πρέπει να επισημανθεί επίσης ότι επειδή από το υλικό που αποτίθεται στα
φράγματα ξηρής απόθεσης απουσιάζει το υγρό στοιχείο, το νερό, δεν επιβαρύνονται
από τον δυσμενή αυτό παράγοντα οι συνθήκες ευστάθειας των αντίστοιχων
φραγμάτων, τα οποία εφόσον σχεδιαστούν και μελετηθούν σύμφωνα με τους
κανονισμούς και τους κανόνες της τέχνης και της επιστήμης, εκμηδενίζονται οι
πιθανότητες αστοχίας τους.
Συμπερασματικά επομένως, είναι αναγκαίο να γίνει σαφής διαχωρισμός μεταξύ των
φραγμάτων υγρής απόθεσης και των φραγμάτων ξηρής απόθεσης. Είναι θεμελιώδης,
ουσιαστική και σημαντική η διαφορά τους, η οποία συνεπάγεται την πλήρη
αντιμετώπιση των προβλημάτων που προκαλούνται στις περιπτώσεις αστοχίας
φραγμάτων υγρής απόθεσης.
Στην περίπτωση της επένδυσης χρυσού στην ΒΑ Χαλκιδική από την Ελληνικός
Χρυσός Α.Ε., προβλέπεται η εφαρμογή της σύγχρονης τεχνολογίας ξηρής απόθεσης
των απορριμμάτων της διαδικασίας εμπλουτισμού του μεταλλεύματος που θα
εξορύσσεται και από τα 3 μεταλλεία, της Ολυμπιάδας, των Σκουριών και του Μαδέμ
Λάκκου. Κατ’ επέκταση, οι χώροι απόθεσης των απορριμμάτων της διαδικασίας
εμπλουτισμού και τα αντίστοιχα φράγματα που μελετήθηκαν να κατασκευαστούν θα
είναι ξηρής απόθεσης. Επομένως, στην περίπτωση των μεταλλείων της Ελληνικός
Χρυσός Α.Ε. δεν υφίστανται οι κίνδυνοι, περιβαλλοντικοί και κοινωνικοί, που
προκύπτουν από το ενδεχόμενο αστοχίας των φραγμάτων, όπως αυτοί
παρουσιάζονται από τους διαφωνούντες με την υλοποίηση της επένδυσης, χωρίς να
κάνουν διάκριση ανάμεσα στα φράγματα ξηρής απόθεσης και στα φράγματα υγρής
απόθεσης.
Επιπροσθέτως, η εφαρμογή της σύγχρονης τεχνολογίας ξηρής απόθεσης των
απορριμμάτων της διαδικασίας εμπλουτισμού του μεταλλεύματος, πέραν των
περιβαλλοντικών και κοινωνικών προβλημάτων που αντιμετωπίζει, όπως
παρουσιάζεται ανωτέρω, συνεπάγεται και επιπλέον περιβαλλοντικά επιτεύγματα.
Πιο συγκεκριμένα, εξαιτίας του γεγονότος ότι με την εφαρμογή της τεχνολογίας
ξηρής απόθεσης αφαιρείται, από το προς απόθεση υλικό, από το απόρριμμα της
διαδικασίας εμπλουτισμού, το νερό που περιέχεται σε αυτό, μειώνεται κατά 40%
περίπου ο συνολικά απαιτούμενος όγκος του χώρου απόθεσης αυτού του υλικού.
Άρα, η συνολική επιφάνεια του φυσικού αναγλύφου που απαιτείται να καταληφθεί
για την απόθεση των απορριμμάτων της μεταλλευτικής δραστηριότητας περιορίζεται
δραστικά, περίπου στο μισό, σε σχέση με την επιφάνεια που θα απαιτούνταν εάν δεν
εφαρμοζόταν η σύγχρονη τεχνολογία ξηρής απόθεσης.
Επιπλέον, η κατάσταση που παρουσιάζει ο χώρος απόθεσης, τόσο κατά την περίοδο
λειτουργίας της εκμετάλλευσης, όσο και μετά το πέρας της, δεν είναι λίμνη
τελμάτων, στην οποία να είναι ορατό το υγρό στοιχείο, αλλά εγκιβωτισμένος σωρός
στερεών υλικών, ο οποίος, με μεγαλύτερη ευχέρεια και περισσότερο αποτελεσματικά,
ενσωματώνεται στο περιβάλλον, μετά και την ολοκλήρωση των εργασιών
αποκατάστασης που προβλέπονται από την εγκεκριμένη Μελέτη Περιβαλλοντικών
Επιπτώσεων.
Δεν θα πρέπει να παραληφθεί και το γεγονός ότι το νερό που αφαιρείται, με την
εφαρμογή της σύγχρονης τεχνολογίας ξηρής απόθεσης, από το απόρριμμα του
εμπλουτισμού, επαναχρησιμοποιείται στην παραγωγική διαδικασία, μειώνοντας έτσι
σημαντικά τις ανάγκες σε φρέσκο νερό.
Τέλος, εξαιρετικά σημαντικό είναι και το γεγονός ότι με την εφαρμογή της σύγχρονης
τεχνολογίας ξηρής απόθεσης, εισάγεται στη μεταλλευτική δραστηριότητα μία
παράλληλη και επιπρόσθετη διαδικασία, για την υλοποίηση της οποίας απαιτείται η
απασχόληση αξιόλογου αριθμού επιπλέον εργαζομένων, πλήρους απασχόλησης, καθ’
όλη τη διάρκεια της εκμετάλλευσης.
Συνοψίζοντας τα αναφερόμενα ανωτέρω, ως προς την υλοποίηση της επένδυσης
χρυσού στην ΒΑ Χαλκιδική, όπου προβλέπεται η εφαρμογή της τεχνολογίας ξηρής
απόθεσης των απορριμμάτων της διαδικασίας εμπλουτισμού και άρα τα αντίστοιχα
φράγματα εγκιβωτισμού και εξασφάλισης των υλικών αυτών στις θέσεις απόθεσης
τους έχουν μελετηθεί ως προς την ευστάθειά τους και την σταθερότητα τους στον
χρόνο εξ’ αρχής και για την τελική τους κατάσταση, δεν υφίστανται οι κίνδυνοι που
υφίσταντο παλαιότερα και στις περιπτώσεις υγρής απόθεσης των υλικών αυτών, ενώ
επιπροσθέτως επιτυγχάνεται, έτη περαιτέρω, μειωμένο περιβαλλοντικό αποτύπωμα
της συγκεκριμένης μεταλλευτικής δραστηριότητας.
Με εκτίμηση
Αθανάσιος Γ. Καρίνας
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου